Tüketici Güven Endeksi Düşüşte: Ekonomik Belirsizlikler ve Siyasi Gelişmeler

İçeride siyasi kovuşturmalarla başlayan, dünyada küresel ticaret savaşları ile büyüyen gerilim iklimi tüketici güvenine yansıdı. Ayın ilk yarısındaki tabloyu yansıtan endekse göre mart ayında 85,9 olan Tüketici Güven Endeksi, nisan ayında yüzde 2,3 düşerek 83,9 seviyesine geriledi. Bu durum, hem iç hem de dış faktörlerin etkisiyle oluşan belirsizliklerin bir sonucudur.

Tüketici Güven Endeksi, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası iş birliği ile aylık olarak hesaplanmaktadır. Bu endeks, tüketicilerin genel ekonomik gidişat ve kendi mali durumlarına ilişkin beklentilerini ölçmektedir. 0-200 aralığında değer alabilen endeksin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimserliği, 100’den küçük olması ise kötümser durumu yansıtmaktadır.

Ekonomik Belirsizlik ve Düşüş Sebepleri

Son dönemde yaşanan siyasi gelişmeler ve ABD’nin açıkladığı radikal gümrük tarife değişiklikleri, küresel planda da büyüyen gerilim ve belirsizlik sürecini tetikledi. Bu durum, tüketici güveninde düşüşe yol açtı. Mart ayında 85,9 olan güven endeksi, nisan ayında 83,9’a geriledi.

Tüketici Eğilim Anketinin örnek büyüklüğü aylık 4 bin 884 haneden oluşmaktadır. Anket, 16 yaş ve üzeri bireylerle yapılmakta ve bu kişiler veri giriş programı tarafından tesadüfi olarak seçilmektedir. Endeksin düşüşü, tüketicilerin geleceğe yönelik beklentilerini olumsuz etkilemektedir.

Tüketici Güven Endeksinin Bileşenleri

Tüketici güven endeksini oluşturan değerlendirme ve beklentilerle ilgili alt endekslerin başında “Geçen on iki aya göre mevcut dönemde hanenin maddi durumu” gelmektedir. Bu alt endeksin martta 70,9 olan değeri, nisanda yüzde 2,5’lik bir düşüşle 69,1’e inmiştir.

Gelecek on iki ayda hanenin maddi durum beklentisine ilişkin alt endeks de nisanda yüzde 0,5 düşüşle 84,3’e gerilemiştir. Genel ekonomik duruma ilişkin değerlendirmeyi yansıtan alt endeks değeri ise aylık bazda yüzde 0,6 düşüşle 55,6’ya inmiştir. Bu durum, tüketicilerin ekonomik gidişata dair olumsuz beklentilerinin arttığını göstermektedir.

Harcama Eğilimleri ve Tasarruf Davranışları

Hanelerin mali durumunu yansıtan endeksin değeri nisan ayında yüzde 0,6 düşerek 79,8’e gerilemiştir. Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğu alt endeksinin değeri yüzde 5,3 düşüş göstermiştir. Bu durum, tüketicilerin harcama yerine tasarruf yapma eğilimlerinin arttığını göstermektedir.

Gelecek üç aylık dönemde tüketimin finansmanı için borç kullanımına ilişkin endeks ise 62,5 ile yerinde saymıştır. Tüketicilerin harcama yapma isteği azalırken, tasarruf etme eğilimleri artmaktadır. Bu durum, ekonomik belirsizliklerin etkisiyle şekillenmektedir.

Seçim ve Tüketici Güveni İlişkisi

Tüketici güveni ile seçim beklentileri arasında kayda değer bir ilişki bulunmaktadır. Düşen güven düzeyinin “seçim beklentisi” olarak yorumlanması, tüketicilerin güveninin seçim sonuçlarını etkilediğini göstermektedir. Mayıs 2023 Genel Seçimleri sürecinde oluşan beklentiler, tüketici güven endeksinin artmasına neden olmuştur.

Ancak, ekonomik gidişatta yaşanan bozulma ve kur şokları, tüketici güven endeksinin sert biçimde düşmesine yol açmıştır. Ağustos 2023’te 68’e kadar inen endeks, aralıkta 77,4’e ve 2024’ün ocak ayında 80,4’e kadar çıkmıştır. Bu dalgalanmalar, tüketici güveninin seçim sonuçları üzerindeki etkisini göstermektedir.

Refah Göstergeleri ve Gelecek Beklentileri

Refah göstergesi olarak tüketici güveninin somutlaştığı alanlar arasında ev ve otomobil satın alma eğilimi bulunmaktadır. Gelecek 12 ayda konut satın alabilme veya inşa ettirme ihtimaline ilişkin alt endeks, martta 13,6 iken, nisanda 14’e çıkmıştır. Ancak bu değer, hala en dip seviyelerde kalmaktadır.

Gelecek 12 ayda otomobil alma beklentisini ölçen endeksin martta 23,4 olan değeri, nisanda 25,9’a yükselmiştir. Ancak, genel ekonomik belirsizlikler ve enflasyon beklentileri, tüketicilerin harcama yapma isteğini olumsuz etkilemektedir. Nisan ayında tüketicilerin ileriye yönelik enflasyon beklentileri de olumsuz yönde artmıştır.